Kinh Tế: Bình Sản hay Nhân Bản (P1)

 

[Trước khi đi vào "Kinh tế bình sản"(Lý Đông A) chúng ta nên đi qua "Chìa Khóa Thắng Nghĩa", "Thiết Giáo", "Cơ Năng Hiến Pháp" để hiểu vì sao cuộc cách mạng Duy Dân đưa ra các điều kiện cần và đủ để cuối cùng đi đến Kinh Tế Bình Sản. Thắng Nghĩa Duy Dân đòi hỏi phải có Thắng Nhân. Nếu bạn đủ điều kiện để gọi là Thắng Nhân để thực hiện cuộc cách mạng toàn diện, triệt để, hướng thượng thì cuộc thảo luận về Kinh Tế Bình Sản mới có giá trị.]

Phần I

Công bằng kinh tế

Trong tài liệu Duy Dân, Lý Đông A có nói đến kinh tế bình sản nhưng không đi vào chi tiết "thế nào là bình sản"? Đa số độc giả, trí thức có dị ứng với từ ngữ "bình sản" có vẻ "xã hội chủ nghĩa" khi chính sách kinh tế quy định mọi người trong xã hội có tài sản như nhau nếu hiểu “bình” là "bình đẳng", là bằng nhau và như vậy thì thì những người có tài sẽ không muốn đóng góp cho xã hội vì cũng chỉ nhận được kết quả như kẻ không làm gì hết? Nếu hiểu “bình” là công bình (công bằng) thì thế nào là công bằng? Công bằng xã hội có đem lại công bằng trong kinh tế không?

Có

Công bằng xã hội “có” đem lại công bằng kinh tế?

Nếu hiểu công bằng xã hội là có sự tham dự và chấp thuận của đa số dân tùy theo vấn đề và phạm vi ảnh hưởng (địa phương hay toàn quốc). Khi sinh hoạt kinh tế được đặt trong tay người dân thì vấn đề khả năng chuyên môn là một trở ngại … vì có người cố gắng nhưng không đạt. Hoặc nhân sự có khả năng nhưng người dân không tin nơi tư cách giới lãnh đạo vì khi nhân vật được chọn để giải quyết việc công có thiên vị, kỳ thị được che giấu dưới hình thức luật pháp, tòa án như chúng ta đang thấy tại Mỹ (2023). Có chế độ dân chủ nào cho phép người dân can thiệp vào phán quyết của tòa án khi đi ngược lòng dân?

Khi bản tuyên ngôn độc lập nói về mọi người dân có quyền mưu cầu hạnh phúc thì "quyền" đó có bao hàm mọi sắc dân (race) thi vào đại học nổi tiếng (affirmative action), quyền phá thai (abortion), đổi giống (transgender), quyền làm giàu hay không?

Nếu người dân Mỹ da đen đòi lại đất của họ bị tước đoạt bởi người da trắng (hay chính quyền), thì người da đỏ (Native American) có đòi được vùng đất mất từ khi nước Mỹ thành lập? Có đất đai mới làm kinh tế, công bằng xã hội phải đặt ra trước khi nói đến phân chia lợi ích (kinh tế) do xã hội đem lại. Phải chăng khi giàu sang, đầy đủ thì sinh lễ nghĩa (công bằng, nhân quyền) còn khi đói khổ quyền sống còn (kinh tế) là ưu tiên, kẻ cả diệt chủng thổ dân để chiếm tài nguyên (chế độ thuộc địa).

Đó là phần trách nhiệm của người dân trong việc chọn lựa lãnh đạo, chính quyền. Muốn có công bằng xã hội, bạn phải thường trực quan tâm đến sinh hoạt chính trị. Do đó bạn không thể bỏ hết thời giờ để làm giàu (kinh tế) hay hưởng thụ và phó mặc cho vị đại diện cử tri quyết định để rồi khi khám phá vấn nạn thì đã quá trễ.

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Một khi tội ác xảy ra thì sự điều tra, xét xử, hình phạt sẽ là gánh nặng cho xã hội, trong đó có bạn.

Không

Công bằng xã hội không đem lại công bằng kinh tế?

Khi tài nguyên của một quốc gia có giới hạn (đất ruộng, biển, mỏ, rừng...) và có liên quan đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội cũng như nhân quyền thì thiểu số ưu tú cũng không thể lợi dụng hoàn cảnh (nắm chính quyền, phương tiện sản xuất) để sở hữu, vận dụng khuynh đảo đời sống của đa số quần chúng. Nhưng luật pháp có giới hạn sẽ không thể ngăn chặn tầng lớp ưu tú tìm cách qua mặt luật pháp và giới bình dân sẽ không có khả năng ngăn chận.

Trong khi kinh tế là lợi nhuận, có lợi thì mới có người buôn, kẻ bán và nền thương mại mới phát triển đem hàng hóa đến mọi người. Có lợi thì mới có người phát minh ra những sản phẩm mới, cải tiến phẩm chất cho thị trường tiêu thụ.

Hãy nhìn lại thuở ban đầu: khi một người săn thú về chia đều cho cả bộ lạc. Người nào đó phát minh ra lửa, bánh xe, cung tên, vật dụng kim loại, đồ gốm, dược phẩm chữa bệnh... thì họ có đòi quyền lợi, chức vụ gì trong xã hội không? Nhưng ai sẽ ăn phần ngon nhất của con thú? Ai sẽ được ưu tiên chữa bệnh trước? Hay ai được sử dụng, sở hữu sản phẩm đầu tiên mới ra lò?

Do đó "Không" vì con người sinh ra đã không bình đẳng (khôn-ngu, khỏe - yếu) và thiên nhiên (đất nước tốt-xấu) đã tạo ra quốc gia mạnh, yếu. Giới lãnh đạo thấy rằng vùng đất tốt (hay quặng mỏ, hải cảng) không thể giao cho kẻ thiếu tài năng khai thác, phát triển cho nên nếu theo "công bằng xã hội" (cho bốc thăm) để chọn người điều hành thì khi thiệt hại xảy ra là thiệt hại chung cho xã hội.

Cũng như kẻ đi đào mỏ vàng, đá quý. Tuy có nhân quyền được chia cùng một số mẫu đất nhưng sẽ có kẻ tìm được (kết quả) nhiều, ít khác nhau bất kể bạn có công, gắng sức tới đâu.

Tại Nam Mỹ khi các công ty khai thác dầu, mỏ, rừng đẩy các bộ lạc thổ dân đến diệt chủng vì mất nguồn sống. Sau khi thu lợi bạc tỷ và bị báo chí đưa ra ánh sáng thì mới nói đến nhân quyền. Làm sao người chết đòi hỏi nhân quyền?

Nhưng ngược lại, khi bạn mở hãng sản xuất mặt hàng A thì cũng vì lợi nhuận mà có kẻ làm hàng A’ (hàng không phẩm chất gây ô nhiễm thiệt hại cho con người và thiên nhiên) tuy gọi là "tạo công ăn việc làm" nhưng có thực là xây dựng xã hội hay chỉ là bóc lột nhân công, lừa gạt kẻ nghèo gây bất công xã hội và thêm rác.

Công bằng xã hội là điều mọi người muốn có nhưng kinh tế đòi hỏi năng khiếu. Công bằng trong kinh tế chỉ có thể là ngăn chận sự bóc lột giữa người có năng khiếu và kẻ không có năng khiếu.

Công bằng xã hội là phải có kẻ đổ rác và công bằng kinh tế là mọi người đều xả rác? Ai cũng có thể xả rác nhưng không ai muốn đi đổ rác, lượm rác.

Công bằng về tài sản không phải chỉ làm nhiều thì có nhiều. Nhưng công bằng xã hội có thể nào hạn chế người có khả năng làm nhiều hơn tiêu chuẩn trong khi kẻ khác có cố gắng cũng làm không đủ tiêu chuẩn? Nên nhớ xung đột xã hội phát xuất từ lòng ghen tỵ, ham muốn chứ không hẳn là vì thiếu công bằng.

Kinh Tế: Bình Sản hay Nhân Bản (P2)

Trần Công Lân

Tháng 7 năm 2023 (Việt lịch 4902)

Nguồn: https://nganlau.com/2023/12/01/kinh-te-binh-san-hay-nhan-ban-p1/

 

 

Kinh Tế: Bình Sản hay Nhân Bản (P2)

 

Công bằng Nhân bản

Vì thế có người đề nghị kinh tế "Nhân bản". Lý do là căn bản của Duy Dân là vì Dân. Và Duy Dân xây dựng bởi những con người có tu dưỡng, có nhân đạo, nhân cách, nhân bản thì nền kinh tế trong hệ thống Duy Dân phải là nền kinh tế Nhân Bản. Nhưng thế nào là kinh tế Nhân Bản?

Khi Lý Đông A xác định con người phải có tu dưỡng để trở thành thắng nhân có nhân đạo, nhân bản, nhân cách vì "giáo dục là khởi điểm và chung điểm của chính trị", mà "chính trị là thiết kế và chấp hành nhân sinh" cũng như công thức "toại kỳ sở nhu- tận kỳ sở năng- chính kỳ sở mệnh" để thực hiện cuộc cách mạng dẫn đến kinh tế bình sản (Nhân Bản) tất phải có liên quan đến nhau.

Nếu hiểu chữ "bình" của "bình sản" là bình đẳng, công bằng cũng như "Nhân Bản" như là căn bản, bản chất của một con người có tu dưỡng để tìm hiểu "nó" là gì, làm thế nào để thực hiện qua cuộc cách mạng toàn diện, triệt để khi chuyển hóa từ cái cũ sang cái mới trong một hoàn cảnh phức tạp của xã hội đương thời.  Như vậy thì dù là dựa trên "công bằng về tài sản" hay "nhân bản" thì chắc chắn là vì dân, vì mọi người chứ không thiên về giai cấp giàu hay nghèo, hay người khôn kẻ ngu.

Rút kinh nghiệm của bản tuyên ngôn Độc Lập (the declaration of independence) khi nói tới "mọi người sinh ra bằng nhau" (all men are created equal) đã phạm lỗi (1) dùng chữ các ông (men) mà không nhắc tới các bà (women’s) thay vì con người (human) nên phạm lỗi kỳ thị phái tính. (2) khi nói tới bằng nhau (equal) chỉ là thể chất (physics) mà không nói tới tinh thần (mentality) cho nên sự theo đuổi trong đời sống, tự do và hạnh phúc đem lại tất cả sự hỗn loạn của nhân loại. Cũng như hiến pháp đưa ra tự do ngôn luận, kể cả nói láo, đe dọa (threat) hay chửi bới, mạ lỵ để dẫn tới tòa án phán xét có phạm tội hay không (defamation).

Cuộc cách mạng Pháp và Mỹ xảy ra khi nạn buôn nô lệ vẫn còn xảy ra, chế độ thuộc địa vẫn còn, phụ nữ chưa được bình đẳng như nam giới, con người vẫn còn chịu ảnh hưởng của tôn giáo. Ai cấm sự kỳ thị chủng tộc trong lòng mỗi người?

Mâu thuẫn xảy ra khi giáo quyền phân biệt với chính quyền nhưng chính quyền vẫn phải dựa vào tôn giáo: khi viên chức chính quyền nhậm chức phải tuyên thệ trên thánh kinh và làm việc qua niềm tin Thượng Đế (in the God we trust). Một khi có tự do tôn giáo thì các kinh điển của tôn giáo ABC sẽ như nhau (công bằng, sự thật, bác ái, vị tha) hay A tốt hơn B vì XYZ? Khi các nhà lãnh đạo tôn giáo rao giảng lý thuyết (kinh) nhưng không theo đúng ý nghĩa thì có bị truy tố ra tòa hay không? Các vị lãnh đạo tôn giáo sống no đủ trong khi tín đồ nghèo đói thì tại kinh tế hay nhân quyền? Khi tôn giáo kỳ thị hay chống chính quyền (dựa trên tự do ngôn luận) thì xử như thế nào? Ông Tòa có phán quyết dựa trên lời kinh hay không?

Khi lãnh đạo tôn giáo vi phạm nhân quyền thì ai sẽ xử? Cùng một tôn giáo, lãnh đạo A nói X, lãnh đạo B nói X'. Đối nghịch, mâu thuẫn gây xung đột. Ai sẽ xử? Toà án hay chính quyền?

Tôn giáo xen vào chính quyền; chính quyền và kinh tế là hỗ tương nguyên nhân. Giáo dục xã hội do con người, chính quyền hay tôn giáo?

Vì cuộc sống trên trái đất là thế giới của nhị nguyên (Âm-Dương) cho nên chúng ta phải đối xử mọi vấn đề trong cuộc sống trên sự cân bằng hai mặt của đồng tiền (hay của một phương trình toán học). Theo Lý Đông A thì đó là các nguyên tắc về "đối lập thống nhất" và "hỗ tương nguyên nhân". Về con người (tinh thần) thì Lý Đông A dùng xã hội biện chứng pháp nhưng về thiên nhiên (vật chất) thì dựa vào sự chuyển hóa của Ngũ hành (sinh-khắc-chế-hóa). Nếu chính trị và kinh tế là hai mặt (Âm-Dương) của xã hội loài người thì: văn hóa, giáo dục, giao thông, truyền thông, tài chính giúp sự chuyển hóa thành hình. Nếu muốn thực hiện một cuộc cách mạng thì đâu là gốc? Phải chăng là "tinh thần gốc"? Vậy nó là gì?

Để thiết lập cái mới thì chúng ta phải hiểu cái cũ sai lầm như thế nào và cái mới sẽ thực hiện như thế nào để gọi là cải tiến. Như vậy chúng ta phải tìm xem nền kinh tế thị trường (tư bản) và kinh tế chỉ huy (cộng sản) đã gây ra những hậu quả ra sao. Từ con người đi đến kết thành xã hội trải qua nhu cầu kinh tế để tồn tại trước thiên nhiên (Lý Đông A: con người, tự nhiên, xã hội). Qua sinh hoạt xã hội, con người phát triển với tôn giáo, văn hóa, chính trị, kinh tế. Cá nhân phải độc lập với các nhãn hiệu, các khuynh hướng Tả, Hữu hay các khuynh hướng tôn giáo (khuynh hướng chính trị, tôn giáo được tầng lớp ưu tú đặt ra để giải thích các vấn đề xã hội).

Kinh tế khởi đi từ trao đổi hàng hóa theo nhu cầu. Sở hữu vật chất đưa đến lòng tham chiếm đoạt tài nguyên gây ra xung đột xã hội và chiến tranh giữa các quốc gia. Con người có nhu cầu sống: ăn, cư trú, làm việc, gia đình. Chính quyền có nhiệm vụ an dân qua chính sách kinh tế. Nhưng khi có quyền lực thì con người đổi khác cũng vì tham vọng được che giấu dưới hình thức "yêu nước". Do đó người dân không phải chỉ chọn người đại diện chính quyền mà còn phải kiểm soát sự lạm quyền.

Chỉ khi nào giới hạn "quyền" thì mới hạn chế "lợi". Vậy đòi hỏi nhân quyền sẽ dẫn đến đòi hỏi công bằng về kinh tế? Vì nhân quyền không đem lại bảo đảm kinh tế trong đời sống. Công bằng kinh tế để mọi người kiếm đủ sống nhưng sẽ không ngăn cản con người làm giàu như khi một ca (nghệ) sĩ có giọng (bài) hát hay thì mọi người sẽ mua nhiều cho dù các nghệ sĩ khác vẫn có quyền bình đẳng sáng tác và bán hàng. Cũng như một cầu thủ chơi bóng hay (có tài nghệ) thì sẽ được trả nhiều tiền để trình diễn. Họa sĩ, thợ máy, thủ công nghệ đều như vậy.

Tài nguyên thiên nhiên có giới hạn trong khi con người (dân số) thì có thể tăng vô hạn (nếu không kiểm soát). Như vậy một nền kinh tế Nhân Bản phải đạt được các điều kiện:

1. Giáo dục con người (toại kỳ sở nhu) ý nghĩa cuộc sống.

2. Giáo dưỡng chế độ (chính quyền) về nhân quyền.

3. Kinh tế phân phối tài nguyên, vật chất bình đẳng, công bằng (tận kỳ sở năng).

Như vậy dựa trên giá trị của mỗi cá nhân qua giáo dục theo nhân quyền quy định thì quyền lợi kinh tế (làm và hưởng) sẽ tùy theo tài năng và kết quả đóng góp. Cho dù con người sinh ra bất bình đẳng thì dựa trên nhân bản, nhân quyền, nhân đạo họ vẫn có thể sống với xã hội.

Do đó chúng ta sẽ hiểu con người cá nhân và con người xã hội như thế nào qua chữ "Nhân"?

Trần Công Lân

Tháng 7 năm 2023 (Việt lịch 4902)

Nguồn: https://nganlau.com/2023/12/01/kinh-te-binh-san-hay-nhan-ban-p2/

 

 

Kinh Tế: Bình Sản hay Nhân Bản (P3)

 

Phần II

[Đa số độc giả cho rằng tìm hiểu Duy Dân (hay Lý Đông A) khó hiểu vì bản thân không trải qua tu dưỡng như Lý Đông A (hay có tất năng như ông) và cũng không hiểu là Lý Đông A viết cho người lãnh đạo cách mạng chứ không phải cho dân thường đọc. Những yếu tố về tu dưỡng Lý Đông A đưa ra có vẻ huyền bí, khó hiểu nhưng giá trị của Thắng Nhân để thực hiện Thắng Nghĩa là điều không thể phủ nhận. Một triết gia khác cũng đưa ra sự tu dưỡng nội tâm của cá nhân sẽ như thế nào: đó là Krishnamurti. Nhưng Krishnamurti đi từ con người đến nhân loại, không qua giai đoạn quốc gia và chỉ nhấn mạnh về giáo dục và ý nghĩa cuộc sống. Một nhân vật đương thời viết về con người Việt và nước Việt qua Nhân Luận, Lê Hữu Khóa xác định con người Việt, lịch sử Việt và thế giới. Cả 3 người đều nói về chữ "Nhân". Muốn tìm hiểu Kinh Tế Bình Sản có phù hợp với con người Việt và xã hội Việt hay không thi ít nhất chúng ta cũng phải biết qua Krishnamurti, Lê Hữu Khóa đã nói những gì về con người (Nhân) và đời sống (kinh tế).]

Con người sinh ra bình đẳng (all men are equal)? Phải chăng đó là nhân quyền? Ai xác nhận sự bình đẳng sẽ như thế nào?

Bình đẳng bởi vì con người sinh ra có thể chất giống nhau. Nhưng đôi khi cơ thể tật nguyền, khuyết tật cũng như tinh thần đôi khi không được bình thường chưa kể đến bệnh tật di truyền. Vì lòng nhân đạo, xã hội phải cưu mang những con người như vậy. Một khi được sinh ra thì con người là một thành phần của xã hội cho dù là nam, nữ hay bán nam-bán nữ (đổi giống) hay đồng tình luyến ái vì tất cả đều có nhu cầu ăn, ở, làm việc, đi lại, giao tiếp ....

Rắc rối phát sinh khi con người dựa vào tôn giáo để nhận định về những thành phần khác thường. Giáo quyền xung đột với vương quyền khi con người chấp nhận một vị vua với toàn quyền sinh sát người dân tạo nên xã hội đang được cai trị. Khi vương quyền nhường bước cho chính quyền do dân bầu nhưng nhân quyền chưa được xác định nên các nước dân chủ Âu Châu vẫn còn duy trì chế độ thuộc địa và nô lệ. Khi giai cấp ưu tú nắm chính quyền đặt quyền lợi giai cấp trên quốc gia thì tham nhũng xuất hiện. Sự bóc lột dẫn đến cách mạng vô sản Nga 1917 buộc các nước dân chủ phải thay đổi nhưng giai cấp tư bản thành hình, biến dạng trong bóng tối và chính quyền dân chủ cai trị qua tâm lý học hơn là triết học. Kết quả là kinh tế thị trường xuất hiện hướng dẫn người dân chạy theo sản phẩm theo luật Cung-Cầu.

Thiên nhiên cũng góp phần gây hỗn loạn đời sống con người qua thiên tai, hình thể địa lý. Đất nước thuận lợi giúp người địa phương có đời sống thoải mái hơn những kẻ sinh sống nơi địa lý bất lợi. Mất mùa, đói kém sinh trộm cướp, chiến tranh, di dân....

Trong khi chính quyền được thành lập để đại diện người dân, điều hành sinh hoạt quốc gia trong và ngoài nước nhưng có khi lại đi ngược quyền lợi dân để trở thành tham nhũng hay gây hấn với lân bang. Vậy nếu con người sinh ra bình đẳng thì người dân và viên chức chính quyền khác nhau ra sao (dưới chế độ dân chủ)?

Tuy cùng được giáo dục như nhau nhưng người có khả năng "chính trị" sẽ tham dự chính quyền nhưng có thể nào trở thành đặc quyền để vận dụng cơ hội, hoàn cảnh gây lợi ích bản thân hơn là tập thể.

Nếu đan quyền là hình thức sinh hoạt chính trị để người dân kiểm soát chính quyền theo từng cấp bậc, mức độ thì tại sao trong lãnh vực kinh tế "đan quyền" có thể nào phân phối phần thưởng kinh tế theo năng lực đóng góp cho xã hội (tận kỳ sở năng).

Xét về Nhân Bản thì căn bản đời sống của một cá nhân là ABC.... Như vậy cá nhân đó tham dự xã hội nhưng nếu khả năng (tinh thần, vật chất) dưới mức sống tối thiểu (poverty level) thì nhà nước phải giúp đỡ.

Xét về Nhân Quyền thì mọi người có quyền ABC nhưng nếu một cá nhân không thực hiện quyền đóng góp (làm việc) cho xã hội mà chỉ đòi hỏi quyền hưởng thụ như những người khác có đóng góp (thuế) thì chính quyền sẽ đối xử ra sao?

Sự công bằng trong việc phân phối tài nguyên, lợi tức thuộc lãnh vực kinh tế phải chăng sẽ dựa trên khả năng, tài năng đóng góp qua việc làm cho xã hội? Mỗi cá nhân có quyền mưu cầu hạnh phúc theo ý muốn riêng tư nhưng một khi cá nhân sai lầm, thất bại thì kêu cứu, đổ thừa, đòi hỏi chính quyền phải giúp đỡ? Vậy thế nào là công bằng (trên mặt kinh tế)?

Thất bại của kinh tế thị trường (tư bản) là khi cơ cấu chính trị dân chủ do dân bầu lên cấu kết với thành phần ưu tú trong xã hội để phân phối "quyền" và "lợi" đi theo một đường lối khác tuy bên ngoài vẫn kêu gọi công bằng xã hội, bình đẳng, nhân quyền....

Công bằng xã hội không thể có khi các đại diện dân cử sau khi cầm quyền chạy theo các nhóm vận động của các thế lực tư bản và cử tri bất lực để ngăn chặn sự cấu kết của tầng lớp ưu tú. Tất cả hiến pháp của các nước cộng hòa muốn xây dựng sinh hoạt dân chủ đều ghi nhận nhân quyền, bình đẳng, an sinh xã hội, mưu cầu hạnh phúc nhưng có ai nghĩ rằng nếu từ căn bản nhân quyền con người đi tìm hạnh phúc qua sự làm giàu và gây nên sự bất bình đẳng trong xã hội, xâm phạm an sinh xã hội thì chính quyền sẽ giải quyết ra sao?

Công lý của tòa án có thể nào thực hiện khi phán quyết của ông Tòa đi ngược ý dân. Luật lệ thế nào để gọi là công bằng khi sát nhân có cơ hội thứ hai (2nd chance) làm lại cuộc đời trong khi nạn nhân không có?

Vậy thì công lý, công bằng trong kinh tế sẽ như thế nào giữa người dân (nhìn trong hạn hẹp của một làng, xóm, cộng đồng, quốc gia) và người trong chính quyền (nhìn trên tầm vóc quốc tế, nhân loại)?

Nhân quyền

Con người sinh ra phải có "Nhân quyền". Đó là điều kiện "CẦN".

Nếu Hiến Pháp mở đầu bằng sự ghi nhận Nhân quyền, Dân quyền tức là khi cá nhân bỏ đời sống đơn độc để gia nhập xã hội (quốc gia) thì quyền tự do ngôn luận sẽ xác định như thế nào? Nói láo có phải là tự do ngôn luận không?

Tự do tôn giáo là sự chọn lựa của cá nhân nhưng có thể nào vì niềm tin tôn giáo mà cá nhân vi phạm nhân quyền của người khác?

Khi cá nhân tương giao với nhau (chính trị hay kinh tế) mà không tin nhau để rồi phải lôi Thượng Đế (God) ra chứng giám thì có gì sai lầm? Nhưng dù có Thượng Đế chứng giám mà con người vẫn còn gian lận thì giải quyết ra sao? Thượng Đế rởm (giả, không hữu hiệu) hay cá nhân qua mặt Thượng Đế? Vậy thì tại con người bày vẽ chứ Thượng Đế không làm chuyện chứng giám, dù là tình yêu, buôn bán, hay chữa bệnh.

Nếu Thượng Đế nói con người phải yêu thương nhau nhưng qua tương giao (dưới danh nghĩa Thượng Đế) thì con người bóc lột nhau vì quyền lợi, kỳ thị; dựa khôn ngoan, thông minh hơn kẻ khác chứ không dựa trên tình thương?

Như vậy bắt đầu từ nhân quyền (khi chưa có quyền lợi) thì mọi người đồng ý như nhau. Nhưng khi đi vào kinh tế (quyền lợi) thì không tin nhau và lôi Thượng Đế ra làm chứng nhân (in the God we trust) nhưng lừa gạt, bất bình đẳng, vi phạm nhân quyền vẫn còn. Sai lầm từ hiến pháp, kinh tế hay từ con người?

Con người làm ra hiến pháp, kinh tế nhưng nhân quyền là quyền căn bản của cá nhân khi sinh ra đã không được ghi nhận cho tới khi thành lập xã hội, quốc gia. Vậy thì tại sao khi các quốc gia (Liên Hiệp Quốc) thảo luận về nhân quyền lại có sự khác biệt? Phải chăng vì giáo dục mỗi nơi chịu ảnh hưởng văn hóa, tôn giáo khác biệt?

Phải chăng Nhân quyền không biên giới, vượt lên mọi chủng tộc, sắc tộc, giới tính (nam, nữ, đồng tính...), tôn giáo và như vậy nhân quyền của người dân trên trái đất như nhau?

Một khi nhân quyền được xác định cho mọi người, mọi sắc dân, dân tộc trên thế giới thì bước kế tiếp là con người sẽ sử dụng nhân quyền như thế nào? Có thể nào vì nhân quyền mà A tiêu diệt B? Hay B tấn công, cướp đoạt tài sản của A vì quyền sống (lấy vợ, nuôi con)? Hay vì tôi thông minh, khôn ngoan hơn nên tôi cần chiếm đoạt quặng mỏ XYZ để khai thác, xây dựng và phát triển nền văn minh nhân loại? Một nền văn minh "xương cao cùng với núi" (Hãy nhìn lại, Trịnh Công Sơn)?

Do đó "Giáo dục và ý nghĩa cuộc sống" (Krishnamurti) cần được xác nhận để mọi người biết sống để làm gì? Sống có nhân quyền chưa đủ vì sống còn là hoạt động kinh tế. Chúng ta đã thấy kinh tế thị trường cho phép con người làm giàu như thế nào và khi giàu thì con người đổi khác. Chúng ta có thể chấp nhận nhân quyền đều có nơi người khôn, kẻ ngu nhưng không thể chấp nhận nhân quyền giúp cách biệt giàu-nghèo vì kinh tế là hòa bình, sản xuất, xây dựng chứ không phải gây chiến tranh: vì nhân quyền tôi tiêu diệt kẻ thù? (stand your ground). Tại sao người nam có thể tự vệ chống kẻ tấn công mình mà người nữ làm thì bị bắt tội?

Một khi nhân quyền được đặt ra (theo tiêu chuẩn quốc tế: UN 1948) nhưng thực hiện ra sao là tùy mỗi người, mỗi quốc gia. Vậy thì nhân quyền người dân nước A đi qua nước B có được công nhận hay không? Quyền tự do ngôn luận sẽ được áp dụng ra sao? Người nước ngoài có thể buôn bán qua sự bóc lột, lường gạt dân bản xứ (hay ngược lại) thì luật pháp nào sẽ xử? Một quốc gia lớn, mạnh có thể nào uy hiếp nước nhỏ để bảo vệ công dân của họ vi phạm nhân quyền tại nước khác?

Những bộ lạc người da đỏ (Native America) hay dân thiểu số Amazon có nhân quyền hay không? Hay vì không phải là quốc gia nên không có nhân quyền?

Nếu người thổ dân không quan tâm đến nhân quyền (cho đến khi bị thiệt hại kinh tế: không biết khai thác rừng, mỏ) thì nhân quyền của họ còn được công nhận hay sẽ bị các công ty phối hợp với nhà nước làm luật để khai thác "công bằng kinh tế" (nó không biết làm, tôi sẽ làm rồi chia phần cho nó?) mà không vi phạm nhân quyền vì thổ dân không quan tâm (lên tiếng) cho dù nhân quyền vẫn có?

Kinh Tế: Bình Sản hay Nhân Bản (P4)

Trần Công Lân

Tháng 7 năm 2023 (Việt lịch 4902)

Nguồn: https://nganlau.com/2023/12/07/kinh-te-binh-san-hay-nhan-ban-p3/