Nếu Sinh-Lão-Bệnh-Tử là vòng tròn của cuộc sống Con Người thì một vòng tròn khác ít ai để ý đến đấy là Ỷ Tha-Tự Kỷ-Động Tha. Hãy cùng nhau tìm hiểu để thấy vòng tròn này thực tế hiện hữu trong đời sống của Người.
Ỷ Tha, Tự Kỷ, Động Tha là nguyên lý sinh hoạt của đời sống
người được nói đến trong tư tưởng Duy Dân của Lý Đông A. Vòng tròn này luôn
luôn đi theo thứ tự đã được diễn tả.
Ỷ Tha là dựa vào, nhờ vào bên ngoài. Khi ta sinh ra, ta
phải dựa vào bên ngoài là người mẹ mang bào thai. Người mẹ dựa vào thức ăn do
bác nông dân tạo ra để ta có dinh dưỡng hầu phát triển bào thai thành hình hài
của một “con người” nằm trong bụng mẹ chờ ngày ra đời.
Khi ta sinh ra đời, tinh thần Ỷ Tha đó vẫn tiếp tục xảy
ra cho đến khi ta chết đi. Có nghĩa là cuộc sống của bản thân ta luôn luôn nhờ
vào xã hội, bộ máy xã hội để cung cấp cho chính ta những nhu cầu sống mà Con
Người cần phải có. Tuy nhiên một cái khác trong ta sẽ hình thành đấy là Tự Kỷ.
Tự Kỷ là tự mình xét lại những cái mình học-hỏi, nghe-thấy
để tự mình làm chủ lấy chính mình và từ đó có hành động mang đầy chất Người
thay vì a dua theo số đông để biến thành “nô lệ” hoặc chọn đời sống vong bản ở
chính bản thân mình. Tự Kỷ đóng vai trò rất quan trọng trong việc hình thành
Tinh Thần Tự Chủ của một cá nhân.
Tự Kỷ hoàn toàn khác với Vị Kỷ. Vị Kỷ là vì mình. Trong
khi Tự Kỷ là xét lại mọi vấn đề để có lối ứng xử lợi cho mình và không hại đến
xã hội. Tự Kỷ là xét lại toàn bộ vấn đề để sẵn sàng vượt qua được những tuyên
truyền dối trá, sẵn sàng đối diện với tù đày khi chọn thái độ chống lại những
giả dối, sai trái của xã hội mà những giả dối đó làm hư hỏng bao nhiêu thế hệ.
Hình ảnh những người tù nhân lương tâm ở các nước độc tài là hình ảnh của Tự Kỷ.
Chính Tự Kỷ đã làm cho những tù nhân lương tâm vượt lên nỗi
sợ hãi để tranh đấu cho quyền làm Người của mình và cả dân tộc. Chính Tự Kỷ mà
những tuyên truyền từ bộ máy cầm quyền cộng sản Việt Nam không còn hiệu quả ở
những Con Người có tinh thần Tự Kỷ.
Tự Kỷ có hai chiều hướng khác nhau. Tự Kỷ có thể biến Con
Người chọn thái độ Vị Kỷ thay vì chọn thái độ tự mình làm chủ bản thân mình. Những
người dân sống tại Việt Nam thấy được (dựa vào tinh thần Tự Kỷ) sự tàn ác, tàn
bạo của đảng cộng sản Việt Nam nhưng chọn thái độ thụ động vì sợ đi tù. Đây là
Tự Kỷ dựa trên nền tảng Vị Kỷ. Trong khi đó những tù nhân lương tâm Tự Kỷ dựa
trên nền tảng Nhân Chủ.
Cần phải nhìn rõ tinh thần Tự Kỷ từ những người tù nhân
lương tâm. Có người đấu tranh vì tinh thần Tự Kỷ nhưng ngược lại có người chọn
đấu tranh vì tinh thần Vị Kỷ để đạt cái gì đó cho bản thân chứ mục đích chính
không phải vì phải-trái, công bằng-không công bằng. Người có tinh thần Tự Kỷ sẽ
không bao giờ ủng hộ một cá nhân thiếu chữ Nhân xa lắc, xa lơ, mang bản tính của
độc tài mà Trump là thí dụ điển hình, được những cựu tù nhân lương tâm, những
người đấu tranh cho lẽ phải ủng hộ.
Vòng cuối cùng là Động Tha. Động Tha tức là tác động vào
người khác. Sự tác động này gồm cả xấu và tốt. Bởi những người xấu sẽ tác động
vào những người khác có tính xấu để họ tiếp tục sẵn sàng làm chuyện xấu có lợi
cho bản thân. Người tốt thì sẽ tác động vào xã hội, vào những người quan tâm về
cái tốt để họ dựa vào tấm gương sáng đó, có thể không đứng lên đấu tranh, nhưng
chọn cuộc sống không giả dối, cuộc sống thiện để xã hội được tốt hơn, hoặc sẵn
sàng lên tiếng ủng hộ người có tinh thần Tự Kỷ.
Ỷ Tha – Tự Kỷ - Động Tha cứ thế mà tiếp tục trong đời sống
của mỗi người, hiện hữu trong đời sống mà ít ai trong chúng ta nhận diện. Nhưng
đó là vòng tròn của một trong nhiều hình thức sinh hoạt của loài người. Hiểu để
triển khai tốt hơn.
Vũ Hoàng Anh Bốn Phương
Tháng 9 năm 2025 (Việt lịch 4904)
Nguồn: https://nganlau.com/2025/10/24/vong-tron-y-tha-tu-ky-dong-tha/
