Học - Hỏi

 

Học-Hỏi là tiến trình của đời sống người dù muốn hay không muốn, chúng ta đều qua tiến trình này. Câu hỏi đặt ra là học cái gì và hỏi cái gì? Sự liên quan giữa hai cái này ra sao?

Học

Khi nói đến học thì chúng ta thường nghĩ đến trường sở. Tuy nhiên tiến trình học không phải chỉ chấm dứt hoặc bắt đầu từ trường sở mà tiến trình đó bắt đầu kể từ khi chúng ta có ý thức ở bản thân và chấm dứt cho đến khi trái tim ta ngừng đập.

Đọc tài liệu, báo chí, đoản văn trên mạng xã hội, sách, hay quan sát một cuộc nói chuyện cũng là học. Trao đổi, thảo luận cũng là tiến trình của học. Một bản tin nói về bạo động, ta học từ đó để không thực hiện chuyện bạo động. Một bản tin nói về lòng từ thiện của cá nhân A trong xã hội, ta học từ hình ảnh đó để sống thiện với bản thân và mọi người. Khi thảo luận một chủ đề nào đó, ta học trong sự thảo luận để mở mang tầm nhìn của bản thân.

Học không có biên giới, không có sự giới hạn trên nhiều lãnh vực. Cái học trên lãnh vực chuyên môn của nghề nghiệp cũng là cái học không biên giới bởi mỗi thời điểm, cái học của nghề nghiệp được đánh giá lại để sửa đổi nhằm hoàn chỉnh cho đúng với thời đại, với khoa học kỹ thuật của thời đại. Cái suy nghĩ của 20 năm trước, cách giải quyết vấn đề của 20 năm trước có thể thay đổi bởi có nhiều dữ kiện khác biệt, nhiều tiến bộ khoa học cho nên cái học của 20 năm trước không còn giá trị của hôm nay mà cần phải sửa đổi suy nghĩ về cái học cho phù hợp với hiện thực của thời đại.

Một điều ít ai nhận diện: Học tức là tiến trình tu dưỡng ở bản thân mình để trở thành người tốt hơn, tự chủ hơn. Tiếc rằng ít ai nắm rõ sự quan trọng của cái học ở trường đời và trường sở, cho nên họ không đạt được khả năng để tự chính mình làm chủ bản thân của mình mà bị các chính trị gia, cá nhân vật có tiếng tâm thu hút họ trở thành “nô lệ” cho người khác mà họ không nhận diện được.

Hỏi

Học mà không hỏi thì cũng giống như ăn mà không nhai, sẽ hại đến bản thân. Thế nào gọi là hỏi? Tại sao phải hỏi và hỏi cái gì?

Hỏi có nhiều hình thức. Hỏi ở chính mình là những gì mình đã học giúp được cái gì trong cuộc sống và sự giúp đó có lợi hay có hại cho xã hội. Không hỏi chính mình mà chỉ làm cho có lợi bản thân qua cái học (xấu) để rồi hại đến xã hội thì cái học đó làm hại đến hệ thống sinh hoạt của xã hội.

Con người khác con vật ở chỗ biết Hỏi. Cái tự hỏi ở bản thân là điều khó làm bởi khi tự mình hỏi chính mình với những điều mình học -- đòi hỏi một tiến trình tu dưỡng bản thân khá cao để có đủ lý luận đặt câu hỏi cho chính mình từ bài học của thực tế; và từ đó nâng cao phẩm chất người của mình thay vì biến phẩm chất người thành thú đội hình hài người. Rối loạn của xã hội ở chỗ này. Không đủ khả năng để tự hỏi chính mình thì những cái học lại tưởng là tốt để có những hành động hại đến xã hội.

Hỏi với người chia sẻ bài học với mình. Khi ở trường lớp, sự giảng dạy của thầy cô giáo có giới hạn cho nên là người học, chúng ta luôn luôn đặt ra những câu hỏi với thầy cô giáo nhằm mục đích xác định lại cái hiểu biết của mình qua cái học. Ở ngoài xã hội thì phải cố gắng tìm cái nguồn mình học để trao đổi thẳng với người quản trị nguồn đó hầu tạo cái học được tốt hơn, hoàn hảo hơn.

Hỏi tự chính mình với câu trả lời đôi khi bị chủ quan cho nên cần phải xác định lại bằng cách hỏi ở những người khác hoặc hỏi ở nguồn mình đã học để xác định cái hiểu của mình khách quan chứ không chủ quan. Trong tiến trình hỏi đó, với câu hỏi mình đặt ra cho nguồn đã học, sẽ cho thấy câu hỏi của bản thân đã nắm được điều học hay chưa.

Kết

Học phải đi đôi với Hỏi để xác định lại việc học của bản thân có hiểu trong tinh thần khách quan hay chủ quan. Học mà không Hỏi thì là tiến trình rất nguy hiểm bởi sẽ biến bản thân thành con vẹt, lập đi lập lại điều đã học mà hoàn toàn không hiểu rõ chiều sâu của những gì đã học, không áp dụng những gì đã học vào đời sống thực tế với bản thân và xã hội.

Vũ Hoàng Anh Bốn Phương

Tháng 8 năm 2025 (Việt lịch 4904)

Nguồn: https://nganlau.com/2025/10/15/hoc-hoi/

 

 

Vòng Tròn Ỷ Tha-Tự Kỷ-Động Tha

 

Nếu Sinh-Lão-Bệnh-Tử là vòng tròn của cuộc sống Con Người thì một vòng tròn khác ít ai để ý đến đấy là Ỷ Tha-Tự Kỷ-Động Tha. Hãy cùng nhau tìm hiểu để thấy vòng tròn này thực tế hiện hữu trong đời sống của Người.

Ỷ Tha, Tự Kỷ, Động Tha là nguyên lý sinh hoạt của đời sống người được nói đến trong tư tưởng Duy Dân của Lý Đông A. Vòng tròn này luôn luôn đi theo thứ tự đã được diễn tả.

Ỷ Tha là dựa vào, nhờ vào bên ngoài. Khi ta sinh ra, ta phải dựa vào bên ngoài là người mẹ mang bào thai. Người mẹ dựa vào thức ăn do bác nông dân tạo ra để ta có dinh dưỡng hầu phát triển bào thai thành hình hài của một “con người” nằm trong bụng mẹ chờ ngày ra đời.

Khi ta sinh ra đời, tinh thần Ỷ Tha đó vẫn tiếp tục xảy ra cho đến khi ta chết đi. Có nghĩa là cuộc sống của bản thân ta luôn luôn nhờ vào xã hội, bộ máy xã hội để cung cấp cho chính ta những nhu cầu sống mà Con Người cần phải có. Tuy nhiên một cái khác trong ta sẽ hình thành đấy là Tự Kỷ.

Tự Kỷ là tự mình xét lại những cái mình học-hỏi, nghe-thấy để tự mình làm chủ lấy chính mình và từ đó có hành động mang đầy chất Người thay vì a dua theo số đông để biến thành “nô lệ” hoặc chọn đời sống vong bản ở chính bản thân mình. Tự Kỷ đóng vai trò rất quan trọng trong việc hình thành Tinh Thần Tự Chủ của một cá nhân.

Tự Kỷ hoàn toàn khác với Vị Kỷ. Vị Kỷ là vì mình. Trong khi Tự Kỷ là xét lại mọi vấn đề để có lối ứng xử lợi cho mình và không hại đến xã hội. Tự Kỷ là xét lại toàn bộ vấn đề để sẵn sàng vượt qua được những tuyên truyền dối trá, sẵn sàng đối diện với tù đày khi chọn thái độ chống lại những giả dối, sai trái của xã hội mà những giả dối đó làm hư hỏng bao nhiêu thế hệ. Hình ảnh những người tù nhân lương tâm ở các nước độc tài là hình ảnh của Tự Kỷ.

Chính Tự Kỷ đã làm cho những tù nhân lương tâm vượt lên nỗi sợ hãi để tranh đấu cho quyền làm Người của mình và cả dân tộc. Chính Tự Kỷ mà những tuyên truyền từ bộ máy cầm quyền cộng sản Việt Nam không còn hiệu quả ở những Con Người có tinh thần Tự Kỷ.

Tự Kỷ có hai chiều hướng khác nhau. Tự Kỷ có thể biến Con Người chọn thái độ Vị Kỷ thay vì chọn thái độ tự mình làm chủ bản thân mình. Những người dân sống tại Việt Nam thấy được (dựa vào tinh thần Tự Kỷ) sự tàn ác, tàn bạo của đảng cộng sản Việt Nam nhưng chọn thái độ thụ động vì sợ đi tù. Đây là Tự Kỷ dựa trên nền tảng Vị Kỷ. Trong khi đó những tù nhân lương tâm Tự Kỷ dựa trên nền tảng Nhân Chủ.

Cần phải nhìn rõ tinh thần Tự Kỷ từ những người tù nhân lương tâm. Có người đấu tranh vì tinh thần Tự Kỷ nhưng ngược lại có người chọn đấu tranh vì tinh thần Vị Kỷ để đạt cái gì đó cho bản thân chứ mục đích chính không phải vì phải-trái, công bằng-không công bằng. Người có tinh thần Tự Kỷ sẽ không bao giờ ủng hộ một cá nhân thiếu chữ Nhân xa lắc, xa lơ, mang bản tính của độc tài mà Trump là thí dụ điển hình, được những cựu tù nhân lương tâm, những người đấu tranh cho lẽ phải ủng hộ.

Vòng cuối cùng là Động Tha. Động Tha tức là tác động vào người khác. Sự tác động này gồm cả xấu và tốt. Bởi những người xấu sẽ tác động vào những người khác có tính xấu để họ tiếp tục sẵn sàng làm chuyện xấu có lợi cho bản thân. Người tốt thì sẽ tác động vào xã hội, vào những người quan tâm về cái tốt để họ dựa vào tấm gương sáng đó, có thể không đứng lên đấu tranh, nhưng chọn cuộc sống không giả dối, cuộc sống thiện để xã hội được tốt hơn, hoặc sẵn sàng lên tiếng ủng hộ người có tinh thần Tự Kỷ.

Ỷ Tha – Tự Kỷ - Động Tha cứ thế mà tiếp tục trong đời sống của mỗi người, hiện hữu trong đời sống mà ít ai trong chúng ta nhận diện. Nhưng đó là vòng tròn của một trong nhiều hình thức sinh hoạt của loài người. Hiểu để triển khai tốt hơn.

Vũ Hoàng Anh Bốn Phương

Tháng 9 năm 2025 (Việt lịch 4904)

Nguồn: https://nganlau.com/2025/10/24/vong-tron-y-tha-tu-ky-dong-tha/