Vòng Tròn Ỷ Tha-Tự Kỷ-Động Tha

 

Nếu Sinh-Lão-Bệnh-Tử là vòng tròn của cuộc sống Con Người thì một vòng tròn khác ít ai để ý đến đấy là Ỷ Tha-Tự Kỷ-Động Tha. Hãy cùng nhau tìm hiểu để thấy vòng tròn này thực tế hiện hữu trong đời sống của Người.

Ỷ Tha, Tự Kỷ, Động Tha là nguyên lý sinh hoạt của đời sống người được nói đến trong tư tưởng Duy Dân của Lý Đông A. Vòng tròn này luôn luôn đi theo thứ tự đã được diễn tả.

Ỷ Tha là dựa vào, nhờ vào bên ngoài. Khi ta sinh ra, ta phải dựa vào bên ngoài là người mẹ mang bào thai. Người mẹ dựa vào thức ăn do bác nông dân tạo ra để ta có dinh dưỡng hầu phát triển bào thai thành hình hài của một “con người” nằm trong bụng mẹ chờ ngày ra đời.

Khi ta sinh ra đời, tinh thần Ỷ Tha đó vẫn tiếp tục xảy ra cho đến khi ta chết đi. Có nghĩa là cuộc sống của bản thân ta luôn luôn nhờ vào xã hội, bộ máy xã hội để cung cấp cho chính ta những nhu cầu sống mà Con Người cần phải có. Tuy nhiên một cái khác trong ta sẽ hình thành đấy là Tự Kỷ.

Tự Kỷ là tự mình xét lại những cái mình học-hỏi, nghe-thấy để tự mình làm chủ lấy chính mình và từ đó có hành động mang đầy chất Người thay vì a dua theo số đông để biến thành “nô lệ” hoặc chọn đời sống vong bản ở chính bản thân mình. Tự Kỷ đóng vai trò rất quan trọng trong việc hình thành Tinh Thần Tự Chủ của một cá nhân.

Tự Kỷ hoàn toàn khác với Vị Kỷ. Vị Kỷ là vì mình. Trong khi Tự Kỷ là xét lại mọi vấn đề để có lối ứng xử lợi cho mình và không hại đến xã hội. Tự Kỷ là xét lại toàn bộ vấn đề để sẵn sàng vượt qua được những tuyên truyền dối trá, sẵn sàng đối diện với tù đày khi chọn thái độ chống lại những giả dối, sai trái của xã hội mà những giả dối đó làm hư hỏng bao nhiêu thế hệ. Hình ảnh những người tù nhân lương tâm ở các nước độc tài là hình ảnh của Tự Kỷ.

Chính Tự Kỷ đã làm cho những tù nhân lương tâm vượt lên nỗi sợ hãi để tranh đấu cho quyền làm Người của mình và cả dân tộc. Chính Tự Kỷ mà những tuyên truyền từ bộ máy cầm quyền cộng sản Việt Nam không còn hiệu quả ở những Con Người có tinh thần Tự Kỷ.

Tự Kỷ có hai chiều hướng khác nhau. Tự Kỷ có thể biến Con Người chọn thái độ Vị Kỷ thay vì chọn thái độ tự mình làm chủ bản thân mình. Những người dân sống tại Việt Nam thấy được (dựa vào tinh thần Tự Kỷ) sự tàn ác, tàn bạo của đảng cộng sản Việt Nam nhưng chọn thái độ thụ động vì sợ đi tù. Đây là Tự Kỷ dựa trên nền tảng Vị Kỷ. Trong khi đó những tù nhân lương tâm Tự Kỷ dựa trên nền tảng Nhân Chủ.

Cần phải nhìn rõ tinh thần Tự Kỷ từ những người tù nhân lương tâm. Có người đấu tranh vì tinh thần Tự Kỷ nhưng ngược lại có người chọn đấu tranh vì tinh thần Vị Kỷ để đạt cái gì đó cho bản thân chứ mục đích chính không phải vì phải-trái, công bằng-không công bằng. Người có tinh thần Tự Kỷ sẽ không bao giờ ủng hộ một cá nhân thiếu chữ Nhân xa lắc, xa lơ, mang bản tính của độc tài mà Trump là thí dụ điển hình, được những cựu tù nhân lương tâm, những người đấu tranh cho lẽ phải ủng hộ.

Vòng cuối cùng là Động Tha. Động Tha tức là tác động vào người khác. Sự tác động này gồm cả xấu và tốt. Bởi những người xấu sẽ tác động vào những người khác có tính xấu để họ tiếp tục sẵn sàng làm chuyện xấu có lợi cho bản thân. Người tốt thì sẽ tác động vào xã hội, vào những người quan tâm về cái tốt để họ dựa vào tấm gương sáng đó, có thể không đứng lên đấu tranh, nhưng chọn cuộc sống không giả dối, cuộc sống thiện để xã hội được tốt hơn, hoặc sẵn sàng lên tiếng ủng hộ người có tinh thần Tự Kỷ.

Ỷ Tha – Tự Kỷ - Động Tha cứ thế mà tiếp tục trong đời sống của mỗi người, hiện hữu trong đời sống mà ít ai trong chúng ta nhận diện. Nhưng đó là vòng tròn của một trong nhiều hình thức sinh hoạt của loài người. Hiểu để triển khai tốt hơn.

Vũ Hoàng Anh Bốn Phương

Tháng 9 năm 2025 (Việt lịch 4904)

Nguồn: https://nganlau.com/2025/10/24/vong-tron-y-tha-tu-ky-dong-tha/