Hỗ Tương Nguyên Nhân

 

Hỗ tương nguyên nhân là một trong những lý tắc căn bản của Duy Dân được Lý Đông A đưa ra trong 4 tiền đề và 5 nền tảng (Chìa Khóa Thắng Nghĩa) cũng như nguyên tắc đối lập thống nhất. Nếu ai tự hỏi vì sao Lý Đông A đưa ra hai lý tắc này và sẽ có người khởi tâm bác bỏ yếu tố nền tảng để chối bỏ sự hiện hữu và giá trị của Duy Dân hay sự đóng góp của Lý Đông A về lý luận từ triết học đến chính trị. Câu trả lời có thể tìm thấy qua tài liệu Sinh Mệnh Tâm Lý: Âm-Dương. Âm với Dương phải có hỗ tương thì mới có vạn vật. Trong Thái Âm có Thiếu Dương và Thái Dương có Thiếu Âm.

Mức độ hỗ tương tùy theo chủ đề, đối tượng, lãnh vực để có sự thống nhất qua đối lập. Hỗ tương là sự hợp tác cùng chiều: A và B cùng sản xuất xe điện khác vật liệu, hình thức nhưng có hỗ tương qua trao đổi kỹ thuật, kiến thức. Đối lập là sự hợp tác nghịch chiều: A và B có kế hoạch kinh tế khác nhau nhưng cùng mục tiêu giảm ô nhiễm và tiết kiệm năng lượng. Cả hai có thể cạnh tranh trên việc thực hiện có kết quả cao nhất nhưng không phá hoại lẫn nhau để thắng. Chúng ta đi vào đời sống hàng ngày để thấy tác dụng ra sao. 

Mỗi bản vị trong đời sống người hay vật chất đều có tác động hỗ tương nguyên nhân. Nói một cách đơn giản là mỗi con người hay vật thể được hình thành từ những thành tố bên ngoài hoặc bên trong vẫn dựa vào thành tố bên ngoài để được sống còn hay phát triển như là mục đích chung.

Hãy nhìn vào thân thể con người được hình thành từ những cơ năng (bộ phận) trong con người. Những cơ năng đó, tốt hay xấu, ảnh hưởng đến cuộc sống bản thân của con người. Ngay cả con người, tự bản thân, phải dựa vào tập thể để sống-còn-biến-hóa.

Mỗi cá nhân trong xã hội đóng vị trí, vai trò của cá nhân đó trong bộ máy xã hội. Vị trí đó giúp đỡ người khác, giúp đỡ bộ máy xã hội hoạt động mà mọi người cùng tiến hóa. Không một cá nhân nào, dù là tài giỏi thuộc dạng thiên tài, có thể làm được gì nếu không có bộ phận của xã hội giúp đỡ để đem cái tài giỏi đó vào đời sống thực tế.

Người nông dân đóng vị thế tạo ra nông sản để nuôi những người không có khả năng làm nông dân. Không có người sản xuất ra lúa, gạo, trái cây, rau cải thì thế giới này sẽ không có đủ thực phẩm nếu chỉ dựa vào thiên nhiên.

Ngược lại người nông dân phải dựa vào vị bác sĩ mỗi khi trở bệnh, dựa vào các kỹ sư nông nghiệp để gia tăng sản phẩm trồng trọt, dựa vào kỹ sư cơ khí để giảm bớt sức lao động nhưng vẫn đạt hiệu quả lao động cao.

Vai trò của mỗi cá nhân trong xã hội (nông dân, bác sĩ, kỹ sư, công nhân, thương gia...) đều quan trọng như nhau để đóng góp sinh hoạt đều hòa của một quốc gia, xã hội.

Nói về vật chất thì cũng có sự hỗ tương nguyên nhân. Thí dụ chiếc xe được hình thành từ nhiều cơ năng (bộ phận xe). Nhưng bản vị chiếc xe sẽ trở thành vô giá trị nếu không có nhiên liệu xăng hoặc điện để tác động vào bộ phận máy móc hầu vận chuyển chiếc xe từ chỗ này đến chỗ nọ. Người sử dụng xe phải dựa vào công ty sản xuất nhiên liệu để có thể sử dụng chiếc xe hiệu quả.

Quan hệ Nam-Nữ là quan hệ hỗ tương nguyên nhân với mục đích phát triển giống nòi. Cho nên cái ý nghĩ trọng nam khinh nữ hay trọng nữ khinh nam là đi ngược lại nguyên lý của hỗ tương nguyên nhân.

Quan hệ người dân và bộ máy điều hành quốc gia (chính quyền) là quan hệ hỗ tương nguyên nhân. Không có người dân thì sẽ không có bộ máy chính quyền hoặc có nhưng chỉ có danh chứ hoàn toàn không có giá trị gì của thực tế. Vì là quan hệ hỗ tương, cả hai phải hợp tác để tạo lợi ích chung cho toàn thể. Chính sách, luật lệ đưa ra người dân phải tuân thủ để tạo ra một xã hội hài hòa. Chính sách, luật lệ phải phục vụ quyền lợi của người dân chứ không phải phục vụ quyền lợi của kẻ nắm quyền điều hành. Sự phân chia giai cấp dưới chế độ cộng sản hay phân biệt Tả-Hữu, giàu-nghèo dưới chế độ tư bản đều đưa đến rối loạn, hủy diệt vì không thực hiện "hỗ tương nguyên nhân". Hỗ tương nguyên nhân không phải chỉ đứng một mình mà phải hiểu nó đi cùng với đối lập thống nhất.

Quyền lợi cá nhân và quyền lợi tập thể là hỗ tương nguyên nhân. Khi cá nhân còn khỏe mạnh, đi làm đóng thuế để giúp những người không khỏe mạnh và khi cá nhân về già, không còn đủ sức để tạo kinh tế nuôi bản thân thì xã hội sẽ giúp đỡ cá nhân đó.

Vì cuộc sống kinh tế, cá nhân phải làm một công việc nào đó và nếu công việc đó gây ảnh hưởng môi sinh, môi trường sống của tập thể thì cá nhân đó bắt buộc tìm một giải pháp khác để giải quyết đời sống kinh tế của mình không hại đến xã hội. Đây là trường hợp quyền lợi cá nhân phải xét lại khi cái quyền lợi đó ảnh hưởng đến đời sống của tập thể. Cá nhân không vì đời sống kinh tế của mình mà thực hiện chuyện lừa gạt người khác.

Mỗi người đều tạo cho mình một nghề nghiệp để nuôi sống bản thân. Nghề nghiệp đó không thể nào là sự lừa gạt bởi bất cứ sự lừa gạt nào đều đi ngược lại nguyên lý sống của con người là hỗ tương nguyên nhân. Tất cả xuất phát từ nền tảng Nhiên (tự nhiên)-Nhân (tư tưởng)-Dân (xã hội). Điều hòa Âm Dương trong thiên nhiên phải được con người học hỏi và phổ biến trong xã hội (đối lập) để đóng góp (hỗ tương) với thiên nhiên thì nhân loại mới tồn tại. Nạn ô nhiễm môi sinh và khí hậu thay đổi là do con người không bảo vệ thiên nhiên.

Hỗ tương nguyên nhân được nhìn ở một góc nhìn khác là chúng ta luôn luôn học hỏi từ người khác; từ những người ác cho đến những người thiện; từ những người thiếu kiến thức trường sở đến những người có kiến thức trường sở; từ những người thông minh đến những người không thông minh; từ những người nhỏ tuổi đến những người lớn tuổi, ngang tuổi với chính mình. Những học hỏi đó, cộng với sự tu dưỡng ở bản thân, chúng ta sẽ tạo ra một cuộc sống hài hòa, cùng tiến cho mọi người.

Dĩ nhiên muốn làm được chuyện này, muốn thấu hiểu nguyên lý hỗ tương nguyên nhân cần có hệ thống giáo dục từ thuở nhỏ để trẻ thấm dần nguyên lý sống này và khi trưởng thành, trẻ sẽ có lối ứng xử tốt đẹp đối với người chung quanh và xã hội. Chiến tranh cũng có thể chấm dứt từ đấy. Nhưng ai sẽ là người mở đường? Lý Đông A để lại Duy Dân. Ai tu dưỡng để hiểu Duy Dân? Có cầm tài liệu Duy Dân mà thiếu tu dưỡng thì vô ích. Cũng như làm chính trị thì phải đi tu trước, nhưng đã đi tu thì không làm chính trị. Ai hiểu thì không cãi. Ai cãi thì không hiểu.

Không có nhà giáo (educator) thì ai hướng dẫn lớp sau khi trường học chỉ là nơi tranh chấp tiền bạc và quyền lực. Giáo dục dẫn đến chính trị. Chính trị có đảng hay không đảng? Có đảng thì tranh chấp quyền lực, chức vụ, phân biệt bạn, thù... Không đảng thì lấy gì nối kết, tập họp, tin tưởng lẫn nhau khi gặp nguy khốn?

Làm sao biết "đối lập" nhưng vẫn thống nhất mà không ly khai? Vì sao nói cách mạng Duy Dân xuyên suốt vì nó không phải chỉ 2 chiều (hỗ tương) mà là đa phương (lập thể) với quy luật gồm 3 yếu tố (Nhiên-Nhân-Dân, Phân công-phân lợi-phân mệnh...). Cuối cùng là "Tung Hợp". Hiểu Duy Dân thì hiểu Tung Hợp và ngược lại. Chu kỳ hoàn tất trên lý thuyết.

Hỗ Tương Nguyên Nhân là nguyên lý được nhắc đến trong tư tưởng Duy Dân của Lý Đông A. Hiểu và thực hiện được nó không phải dễ bởi tư tưởng Lý Đông A đã có gần 100 năm nay nhưng có ai hiểu rõ nguyên lý để áp dụng vào đời sống bản thân trước khi nói đến áp dụng vào xã hội.

Vũ Hoàng Anh Bốn Phương

Tháng 6 năm 2025 (Việt lịch 4904)

Nguồn: https://nganlau.com/2025/08/15/ho-tuong-nguyen-nhan/